Γ. Μπασιάς : Η μετάβαση είναι οικονομική και όχι ενεργειακή

Ο Γιάννης Μπασιάς,  ενεργειακός αναλυτής, πρώην πρόεδρος της Ελληνικής Διαχειριστικής Εταιρείας Υδρογονανθράκων, μιλώντας στον 98.4 , επεσήμανε ότι το κρισιμότερο κάδρο αυτή την περίοδο είναι το γεωπολιτικό, αποδεικνύοντας ότι στην ουσία παγκόσμια είμαστε σε φάση οικονομικής και όχι ενεργειακής μετάβασης, όπου οι ανισότητες μεταξύ χωρών , λαών αλλά και κοινωνιών διευρύνονται. Η τεχνολογία αναδεικνύεται σε κεντρικό πεδίο γεωπολιτικής αναμέτρησης Το ενεργειακό μείγμα είναι στο κέντρο των ανταγωνισμών αυτή την εποχή διότι οι οικονομικές ισορροπίες αλλάζουν παγκοσμίως. Οι γεωπολιτικές εξελίξεις του 2023 οδηγήσαν σε αύξηση του κόστος του κεφαλαίου, της ενέργειας, των πρώτων υλών και των υπηρεσιών. Ιδιαίτερα στον τομέα της τεχνολογίας, αναζητούνται:

εγγυήσεις οικονομικής βιωσιμότητας

κριτήρια περιβαλλοντικής και κοινωνικής ευαισθησίας.

Πρόκειται για τα « άυλα » περιουσιακά στοιχεία (intangible και goodwill) που αντιπροσωπεύουν ένα ποσοστό της μελλοντικής αξίας ενός οργανισμού, μίας εταιρείας ή ενός κράτους.

Η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία είναι η μεγαλύτερη και πιο επικίνδυνη στρατιωτική κινητοποίηση στην Ευρώπη μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Η χρηματοπιστωτική αγορά έχει επηρεαστεί δραστικά με συνέπεια οι ΗΠΑ και η Ευρώπη να προσπαθούν να μειώσουν την εξάρτηση των οικονομιών τους από την Ρωσία και την Κίνα.

Επακόλουθο είναι η τεχνολογία να αναδεικνύεται σε κεντρικό πεδίο γεωπολιτικής αναμέτρησης και τα συστατικά του ενεργειακού μείγματος να αποτελούν στόχους κυριαρχίας.

Χώρες με υψηλή βιομηχανική δραστηριότητα, στην Ευρώπη, Αμερική, και ιδιαίτερα Ασία, ανταγωνίζονται και συνεχίζουν να επενδύουν στην καύση των υδρογονανθράκων και του γαιάνθρακα στοχεύοντας παράλληλα σε καινοτόμες λύσεις διαθέσιμης ενέργειας και τον έλεγχο των συστατικών του ενεργειακού μείγματος.

Το υδρογόνο είναι ένα αναδυόμενο πεδίο οικονομικού ανταγωνισμού που προσπαθεί σήμερα να ανακατέψει την τράπουλα της παγκόσμιας ενεργειακής οικονομίας.

Είναι φορέας και όχι πηγή ενέργειας, ακριβώς όπως τα ηλεκτρόνια για ένα καλώδιο ηλεκτρικού δικτύου. Αντί για ηλεκτρόνια μεταφέρεται ένα αέριο μέσω αγωγών, πλοίων ή φορτηγών για να μετασχηματισθεί στην άφιξη σε ηλεκτρισμό, θερμότητα, κίνηση ή χημική επεξεργασία.

Στους βιομηχανικούς κύκλους των μεγάλων χωρών υπάρχει η αντιπαράθεση μεταξύ της βιομηχανίας αγωγών μεταφοράς αερίου, υδρογόνου και διοξειδίου του άνθρακα και της βιομηχανίας των ηλεκτρικών δικτύων. Προς το παρόν βασικά μόνο φυσικό αέριο μεταφέρεται με καράβια, άρα η αντιπαράθεση δεν έχει τερματισθεί.

Σε παγκόσμιο επίπεδο δεν παράγεται ακόμα πολύ υδρογόνο ώστε να δικαιολογεί τεράστιες επενδύσεις κατασκευής μεγάλων αγωγών ούτε δικτύων διανομής για οικιακή χρήση.

95% του υδρογόνου προέρχεται σήμερα από το φυσικό αέριο και στις ΗΠΑ από το σχιστολιθικό. Μόνο 5% προέρχεται από φωτοβολταικά και αιολικά. Γι΄αυτό αποκαλείται όλο και περισσότερο υδρογόνο χαμηλών ρύπων και όχι πιά μηδενικών ρύπων. Διοχετεύεται σε διυλιστήρια, στην πετροχημεία, και την μεταλλουργία με αγωγούς μερικών εκατοντάδων χιλιομέτρων, όπως στις ΗΠΑ, στον Καναδά και στην Γερμανία. Η αποθήκευσή του γίνεται ως επι το πλείστον υπο την μορφή αμμωνίας η οποία δεν περιέχει άνθρακα αλλά εκλύει πάρα πολύ άνθρακα κατά την διαδικασία παραγωγής.

Κυψέλες

Σαράντα χώρες έχουν δημοσιεύσει τη στρατηγική τους για το υδρογόνο και η Γερμανία έχει δημιουργήσει ήδη σε διάφορες χώρες «πρεσβείες υδρογόνου».

Η Κίνα πρωτοστατεί. Με μεγάλα έργα πράσινου υδρογόνου στις εγκαταστάσεις Kuqa της Sinopec που τροφοδοτούνται από 361MW φωτοβολταικών και μεθανόλης για να παράγουνε ετησίως 20.000 τόνους ανανεώσιμου H2. Άλλα έργα υπό κατασκευή για σταθμούς αμμωνίας/μεθανόλης αξίας 4 δισεκατομμυρίων δολαρίων τροφοδοτούνται από 640MW ανανεώσιμων και στην Εσωτερική Μογγολία της Κίνας θα τροφοδοτούν το Πεκίνο με 100.000 τόνους H2 ετησίως μέσω αγωγού 400 χιλιομέτρων.

Η Ευρώπη προγραμματίζει την κατασκευή σταθμών πολύ μικρότερης εμβέλειας για το 2025 ενώ το μεγαλύτερο έργο των ΗΠΑ στην Καλιφόρνια, για τα πρώτα 4 χρόνια θα καίει μεθανόλη, με απόδοση όπως αυτής του Kuqa.

Οι κινεζικές κυψέλες ηλεκτρόλυσης είναι φθηνές, αν και λιγότερο αποδοτικές, θα χρησιμοποιούνται όλο και περισσότερο σε δυτικά έργα πράσινου υδρογόνου λόγω του χαμηλότερου αρχικού κόστους. Αυτό έχει προκαλέσει πολλαπλές αντιδράσεις της ΕΕ που προσπαθεί να αποτρέψει την είσοδο κινεζικών ηλεκτρολυτικών κυψελών στην ευρωπαϊκή αγορά.

Μια από τις πιο καινοτόμες εταιρείες είναι ελληνική, μεταξύ των πελατών της τροφοδοτεί τον στρατό των ΗΠΑ σε κυψέλες, αδυνατεί όμως να ξεκινήσει το εργοστάσιο παραγωγής στο νομό Κοζάνης λόγω γραφειοκρατικών αργοποριών.

Το υδρογόνο είναι περίπλοκο λόγω του υψηλού κόστους παραγωγής και όχι μόνο μεταφοράς και χρειάζονται δισεκατομμύρια δολάρια να επενδυθούν σε ηλεκτρολύτες πολλών γιγαβάτ ανά χώρα. Οι κυψέλες ηλεκτρόλυσης παραμένουν ακριβότερες από τις μπαταρίες (ξηρές ή υγρές). Οι τράπεζες θα χρηματοδοτούν μόνο εάν παρέχονται εγγυήσεις κάτι που διαχειρίζεται το γερμανικό ταμείο H2Global και η Τράπεζα Υδρογόνου της Ευρώπης, για τον καθορισμό της τιμής που θα μπορούν να πληρώσουν οι αγοραστές !

Για την μεταφορά υδρογόνου η αμμωνία θεωρείται η πιο οικονομική λύση διότι οι υποδομές της βιομηχανίας λιπασμάτων βρίσκονται σε πολλές περιπτώσεις όχι πολύ μακριά από εγκαταστάσεις διύλισης, επιτρέποντας την πρόσβαση σε άζωτο

Από περιβαλλοντική άποψη η ηλεκτρόλυση του νερού απαιτεί 5.000 λίτρα νερό για να παραχθεί ένα μεγαβατ, (κατά άλλους 9 κιλό νερό για 1 κιλό υδρογόνο). Τα φωτοβολταϊκά απαιτούν 20 λίτρα και τα αιολικά 1 λίτρο νερού.

Για το υδρογόνο :

οι διαρροές αντιμετωπίζονται δύσκολα,

το δυναμικό υπερθέρμανσης είναι 11 φορές ισχυρότερο από αυτό του διοξειδίου του άνθρακα και

η αποθήκευσή του είναι δύσκολη.

 

Οικονομικός ανταγωνισμός και αποικιοκρατία

Ενώ η Ευρώπη έχει θέσει ως στόχο την παραγωγή 300 τεραβατωρών (TWh) υδρογόνου από ανανεώσιμες πηγές ηλεκτρικής ενέργειας έως το 2030, η Βόρεια Αφρική παράγει σήμερα μόνο 150 TWh ηλεκτρικής ενέργειας, σχεδόν όλες προερχόμενες από ορυκτά καύσιμα. Λογικά, αυτές οι χώρες θα χρειαστούν μεγάλη παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας για να απαλλαγούν από τον άνθρακα, αντι να προτιμούν την  εξαγωγή προς την Ευρώπη.

 

Η γεωπολιτική πλευρά του φυσικού υδρογόνου

Το φυσικό υδρογόνο γνωστό ως «λευκό υδρογόνο», βρίσκεται τόσο σε ιζηματογενή όσο και σε μη ιζηματογενή (πυριγενή) γεωλογικά περιβάλλοντα. Εμφανίζεται σε ορυχεία χαλκού, χρυσού, πλατίνας και χρωμίτη, και σε γεωθερμικά πεδία και μπορεί να συνδέεται με διάσπαση ουρανίου, θορίου και οξείδωση σιδήρου ή αποσύνθεση μεταμορφωμένων πετρωμάτων. Σε περιοχές πετρελαϊκού ενδιαφέροντος συνυπάρχει με ήλιο, διοξείδιο του άνθρακα, άζωτο και μεθάνιο και συνδέονται με την ωρίμανση της οργανικής ύλης.

Τα αποθέματα φυσικού υδρογόνου που βρίσκονται θαμμένα στο υπέδαφος, έχουν το πλεονέκτημα να είναι διαθέσιμα στο ευρωπαϊκό υπέδαφος, αποφεύγοντας έτσι την εξάρτηση της ΕΕ από τις κοστοβόρες εισαγωγές φυσικού αερίου σήμερα και υδρογόνου αύριο. Σε ορισμένες περιπτώσεις, η παραγωγή του θα μπορούσε να είναι τρεις φορές φθηνότερη από αυτή του υδρογόνου από την διάσπαση του μεθανίου και πολύ πιο φτηνή από αυτή που περιλαμβάνει το κόστος λειτουργίας των ανανεώσιμων. Χώρες όπως η Γαλλία, Ιταλία, Ηνωμένο Βασίλειο και Γερμανία χορηγούνε πολλαπλές άδειες έρευνας για εντοπισμό και εξόρυξη υδρογόνου. Οι σημερινές μελέτες υποθέτουν ότι γεωτρήσεις βάθους μπορούν να αποδώσουν εκατομμύρια τόνους ετησίως για χιλιετηρίδες.

Τα νούμερα είναι λίγο φουσκωμένα για να τραβήξουν επενδυτές, γιατί αλλιώς τα κράτη δεν θα βάλουν δεκάρα παρά μόνο για ακαδημαϊκές μελέτες. Πολλές γεωτρήσεις βρήκαν παλαιότερα υδρογόνο που θεωρείτο μη χρησιμοποιήσιμο, όπως στις αρχές της δεκαετίας του 80 συνέβαινε για το φυσικό αέριο που θεωρείτο ένας πονοκέφαλος από τεχνική και οικονομική πλευρά.

Πυρηνική ενέργεια και ενεργειακή ανεξαρτησία

Πολλές χώρες, ανησυχώντας για τις παγκόσμιες συγκρούσεις και για τις προμήθειες πετρελαίου και φυσικού αερίου επενδύουν στην πυρηνική ενέργεια.

Το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της πυρηνικής ενέργειας είναι ότι η κατασκευή και διαχείριση δεν μπορεί να αφεθεί στα χέρια ιδιωτικών επιχειρήσεων για ευνόητους λόγους κρατικής ασφάλειας.

Για χώρες που δεν ξέρουν ακόμα να διαχειρίζονται μια γραμμή τραίνου θα είναι εγκληματικό να τους αφήσεις να ξεκινήσουν παραγωγή πυρηνικής ενέργειας και ας είναι για ειρηνικούς σκοπούς.

Η Γαλλία, το Ηνωμένο Βασίλειο, το Βέλγιο, η Ρουμανία και η Καλιφόρνια επέτρεψαν πρόσφατα την εκτεταμένη λειτουργία των πυρηνικών σταθμών ηλεκτροπαραγωγής, ενώ στην Τουρκία, την Ινδία, την Αίγυπτο και την Κίνα, βρίσκονται υπό κατασκευή τουλάχιστον 25 αντιδραστήρες. Το Καζακστάν, προμηθεύει περισσότερο από 45% της αγοράς που ανέρχεται παγκοσμίως σε 58.000 τόνους ουρανίου.

 

Μην ξεχνάμε την Ελλάδα

Από το 2019 η ΕΔΕΥ εξηγούσε ότι για την Ελλάδα θα ήτανε ανοησία να αγοράζει φυσικό αέριο για να παράγει μπλε υδρογόνο, ή να δανείζεται κεφάλαια για να κατασκευάσει ΑΠΕ ώστε να υποστηρίξει την ηλεκτρόλυση, προσβλέποντας στην παραγωγή πράσινου υδρογόνου, ενώ το υπέδαφός της και ιδιαίτερα το θαλάσσιο είναι 3,5 φορές μεγαλύτερο από το χερσαίο (το συνολικό είναι 630.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα, το χερσαίο είναι 132.000) με σημαντικές πιθανότητες ύπαρξης κοιτασμάτων υδρογονανθράκων όπως αυτά, ήδη εκμεταλλεύσιμα, της νοτιοανατολικής μεσογείου.

Στην Ελλάδα ασχολούμαστε πολύ για το πως θα στήσουμε πλωτές ανεμογεννήτριες  μέσα από τα 6 μίλια, αγνοώντας τις βραχονησίδες (3.000) και τους χωροταξικούς χάρτες που ζητά η ΕΕ. Η χωρισμένη Λιβύη επεκτείνει τα 12 σε επιπλέον χρήσιμα 12 μίλια, κλείνει τον κόλπο της Σύρτης, (έχουμε και εμείς τον Θερμαϊκό κάπου πιο ψηλά). Άντε να βγάλεις άκρη αργότερα. Θριαμβολογούσε πριν 2 μήνες η Ελλάδα με διάφορα έντυπα και διαδικτυακά κανάλια ενημέρωσης για τη νίκη του αγωγού EastMed και τώρα που η ΕΕ δεν τον ενέταξε στη χρηματοδότηση για να ξεκινήσει η κατασκευή του υπάρχει σιγή ιχθύος.

Για τις έρευνες υδρογονανθράκων έχω βαρεθεί να ακούω επαναλήψεις ρομαντικών και μη για προγράμματα υλοποίησης που δεν έχουν αλλάξει από το 2019, για κυβερνητικές στρατηγικές που τελικά είναι αποφάσεις των εταιρειών όταν αυτές κρίνουν σκόπιμο να μείνουν ή να φύγουν και για ποσότητες που παρουσιάζονται σαν κάτι καινούργιο ενώ δεν έχουν αλλάξει.

Η κυβέρνηση που υπέγραψε τις μεγάλες συμβάσεις το 2019 δεν υποστήριξε την επικύρωση από το κοινοβούλιο και η επόμενη κυβέρνηση άργησε 2 χρόνια να πει δημόσια ότι υποστηρίζει την έρευνα και εκμετάλλευση (για την εκμετάλλευση παραμένει συζητήσιμο). Η ΤΟΤΑΛ και η ΡΕΠΣΟΛ έφυγαν το 2020-2021 διότι η Ελλάδα δεν ήταν πιά προτεραιότητα, όσο προσβλητικό και να ακούγεται.

Όμως οι υποχρεωτικές, από τις συμβάσεις, λεπτομερείς γεωφυσικές έρευνες στην Κρήτη και το νότιο Ιόνιο διενεργήθηκαν στις στοχευμένες περιοχές που η ΕΔΕΥ με την ομάδα μου και τα ΕΛΠΕ με την ομάδα του Γιάννη Γρηγορίου είχαμε προσδιορίσει. Η ΤΟΤΑΛ και η ΕΧΧΟΝ δεν είχαν απομακρυνθεί από αυτούς τους στόχους, ούτε η ΕΧΧΟΝ απομακρύνθηκε έπειτα διότι ήταν εμφανείς δουλεμένοι πάνω στα στοιχεία της PGS.

Για το θέμα των πλωτών ή όχι θαλάσσιων ανεμογεννητριών, επιφυλάσσομαι, αν και μη γνώστης των απώτερων γεωπολιτικών στόχων, για τους ακόλουθους λόγους :

Οι επενδύσεις βρίσκονται σε παύση στις ΗΠΑ, αν και προσελκύουν ευρωπαίους κατασκευαστές όλης της αλυσίδας,

Οι ευρωπαίοι κατασκευαστές χάνουν λεφτά, μεταξύ αυτών η SIEMENS

Η κάλυψη 12-13  δις. ευρώ στην SIEMENS  δεν λύνει το πρόβλημα,

Η Δανία μειώνει τα κατασκευαστικά προγράμματα στην νότια Ευρώπη,

Για κάθε 1 Γιγαβατ χρειάζονται 4 δις ευρώ,

Τα ελληνικά πλωτά θα βρίσκονται μέσα από την περίμετρο των 6 μίλιων ! ενώ υπάρχουν 3.000 βραχονησίδες που θα μπορούσαν να ενταχθούν σε ένα χωροταξικό που η Ελλάδα δεν κατέθεσε.

Ξέρετε, από την στιγμή που μια εγκατάσταση βρίσκεται επάνω σε βραχονησίδα θεωρείται βιομηχανική και εμπορική δραστηριότητα που απαιτεί ανθρώπινη παρουσία.    Δεν χρειάζεται άλλο σχόλιο.