Δημ. Χριστόπουλος : Ανθεκτική και Κοινωνία και Δημοκρατία, όχι άτρωτες

Ο καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης στο Πάντειο, Δημήτρης Χριστόπουλος , μιλώντας στον 98,4, ανέλυσε γιατί σε συνθήκες κρίσης , όπως της δημόσιας υγείας με την πανδημία είναι που κρίνεται και δοκιμάζεται η αντοχή της ελευθερίας του λόγου. Στην εποχή της πανδημίας, μας λένε να σιωπούμε. Όντως, η αξίωση της σιγής μπορεί να βρίσκει έρεισμα, διότι οι καιροί είναι ζόρικοι: η πανδημία δεν είναι ματς να κάνουμε όλοι τους προπονητές σε ένα καφενείο. Θέλει ευθύνη περισσή, πράγματι. Η ευθύνη όμως σημαίνει σιωπή; H πανδημία είναι μια ύψιστη δοκιμασία της κοινότητας. Στη δοκιμασία αυτή δεν μπορεί να προτάσσεται το εγωιστικό δικαίωμα εκάστου αλλά το συλλογικό καθήκον έναντι του δημόσιου αγαθού της υγείας. Επομένως, η σιωπή και η συμμόρφωση προκρίνονται. Καθείς σπίτι του, κυριολεκτικά και μεταφορικά. Όταν αυτό δεν γίνεται κατανοητό, τότε αναγκαστικά επιβάλλεται. Αν κάποιοι δεν μπορούν να αντιληφθούν ότι ζούμε μια έκτακτη συνθήκη και συμπεριφέρονται όσο ανέμελα συμπεριφέρονταν πριν, μόνο ένας θεσμός έχει τον τρόπο να τους αντιμετωπίσει: το κράτος με τη βία του. Βλέπουμε όμως προβεβλημένους γιατρούς και καθηγητές να συνηγορούν για σκληρότερα μέτρα, αλλά την ίδια στιγμή οι ίδιοι λένε ότι δεν θα διαπραγματευτούν το αν θα κοινωνήσουν στην Εκκλησία. Αλήθεια, μπορεί να σκεφτεί κανείς πιο επικίνδυνους αρνητές του ιού; Βλέπουμε υπουργούς να «πανηγυρίζουν» που δεν έχουμε 200 αλλά 100 νεκρούς και άλλα αδιανόητα. Υπήρξαν στιγμές που δεν μπορούσαμε να διανοηθούμε τον υγειονομικό κίνδυνο αλλά άλλους: για «κατάσταση πολιορκίας» κάνει λόγο το Σύνταγμά μας (άρθρο 48), όπως άλλωστε και πολλά συντάγματα του κόσμου. Ακόμη κι αν η πανδημία δεν προβλέπεται στο Σύνταγμα, εύκολα και εύλογα συνάγεται ότι είναι ικανός λόγος για να επιβληθεί πρωτοφανής περιστολή δικαιωμάτων, προκειμένου να επιτύχουμε την υποχρέωση απόλυτης προστασίας της ανθρώπινης ζωής διά της συνδυαστικής προστασίας του με το δικαίωμα στην υγεία, τόσο από την ατομική όσο και την κοινωνική του οπτική. Ταυτόχρονα, το Σύνταγμα επιτρέπει την επίταξη κινητών και ακινήτων «για τη θεραπεία άμεσης κοινωνικής ανάγκης που μπορεί να θέσει σε κίνδυνο τη δημόσια τάξη και υγεία» (άρθρο 18). Και όμως! Το μόνο που προβλέπεται συνταγματικά με ρητό τρόπο για την αντιμετώπιση του υγειονομικού κινδύνου είναι αυτό που δεν έγινε. Ή, μάλλον, επιτάξεις ως τώρα έγιναν μόνο σε δύο μικρές κλινικές στη Θεσσαλονίκη και μόλις πριν από λίγες μέρες. Αυτό είναι ερώτημα αναπόδραστο. Δεν μπορούμε να μην το θέσουμε. Από την άλλη, την ίδια στιγμή που οι λέξεις «πόλεμος» και «εχθρός» έχουν γίνει ψωμοτύρι στο στόμα των κρατούντων, βιώνουμε παράξενες και αντιφατικές καταστάσεις για «πόλεμο». Βλέπουμε τον ιδιωτικό υγειονομικό τομέα να επιχειρηματολογεί, δέκα μήνες μετά την έναρξη της πανδημίας, ότι δεν είναι ακόμη έτοιμος να δώσει αυτόν τον αγώνα και να αρνείται τις επιτάξεις. Βλέπουμε προβεβλημένους γιατρούς και καθηγητές να συνηγορούν για σκληρότερα μέτρα, αλλά την ίδια στιγμή οι ίδιοι λένε ότι δεν θα διαπραγματευτούν το αν θα κοινωνήσουν στην Εκκλησία. Αλήθεια, μπορεί να σκεφτεί κανείς πιο επικίνδυνους αρνητές του ιού; Βλέπουμε υπουργούς να «πανηγυρίζουν» που δεν έχουμε 200 αλλά 100 νεκρούς και άλλα αδιανόητα. Παράξενος «πόλεμος»…Η δημοκρατία υποφέρει στην πανδημία, όπως είναι καταδικασμένη να υποφέρει σε κάθε έκτακτη ανάγκη. Αυτό όμως δεν σημαίνει σιωπή. Καμία επιστημονική άποψη, όσο ισχυρή κι αν είναι, δεν είναι οριστική. Η διχογνωμία βρίσκεται στον πυρήνα της επιστήμης και της δημοκρατίας συνάμα. Στη μακρά της διάρκεια, η αντιμετώπιση της υγειονομικής κρίσης δεν θα κριθεί από το αν θα φτιάξει μια άτρωτη κοινωνία, όπως κάποιοι βιολόγοι μπορεί να πιστεύουν στην αυτάρκεια των προηγμένων εργαστηρίων τους. Θα κριθούμε από το αν θα καταφέρουμε να φτιάξουμε μια ανθεκτική κοινωνία σε μακρά διάρκεια. Άλλο η άτρωτη ανοσία κι άλλο η θωράκιση. Η πρώτη, στα μάτια μου, έχει κάτι το μεταφυσικό. Κάτι καλοπροαίρετα υπερφίαλο. Η κοινωνία είναι εξ ορισμού τρωτή. Το ίδιο ισχύει για τη δημοκρατία. Καμία δημοκρατία δεν είναι άτρωτη. Όπως αποζητάμε μια κοινωνία ανθεκτική στην υγειονομική κρίση, διεκδικούμε και μια ανθεκτική δημοκρατία. Για να αντέξει η δημοκρατία χρειάζεται άσκηση, αγώνα, αλλιώς σκουριάζει. Καμία δημοκρατία δεν είναι δεδομένη. Καθημερινά δοκιμάζεται. Ας το πάρουμε απόφαση: η κοινωνία και η δημοκρατία δεν είναι άτρωτες. Ανθεκτικές πρέπει να είναι, για να μην καταλήξουν υγειονομικά και πολιτειακά διάτρητες.